امروزه در پی صنعتی شدن جوامع و از سویی شیوع کرونا، آمارهای قابل تاملی از افزایش اختلالات روحی و روانی در جوامع مختلف منتشر میشود، آمارهایی که میطلبد تا نگاه ویژهتر و عمیقتری به تامین سلامت روان جامعه صورت گیرد. اما به گفته مسئولان و متولیان حوزه سلامت روان، بررسیها نشان میدهد که کودکان نیز در معرض این اختلالات قرار دارند؛ اختلالاتی که سلامت روحی و روانی کودکان را تحت تاثیر قرار داده و ضمن بروز مشکلاتی برای این افراد، ممکن است تبعات فراوانی نیز در آینده برای فرد و حتی جامعه به همراه داشته باشد. یکی از این اختلالات؛ اختلال اضطرابی است؛ در این راستا و به منظور شناسایی کودکان درگیر با این اختلالات سال ۹۳ طرحی با عنوان طرح غربالگری اضطرابی کودکان توسط سازمان بهزیستی همه ساله در کشور اجرا میشود. با توجه به ضرورت شناسایی کودکان درگیر با این اختلال و چند و چون اجرای طرح غربالگری اضطراب در استان قزوین؛ با زهرا غلامرضایی، معاون پیشگیری اداره کل بهزیستی استان قزوین گفتوگویی داشتهایم... به عنوان اولین سوال در خصوص اجرای طرح غربالگری اضطراب بفرمایید که این طرح از کی آغاز شده و در چه گروههای سنی انجام میشود؟ غربالگری اضطراب کودکان، طرحی برای تشخیص و درمان اختلالات اضطرابی کودکان ۵ تا ۶ سال بوده که از سال ۹۳ توسط دفتر معاونت پیشگیری بهزیستی آغاز و هر ساله به اجرا درمیآید. همانطور که گفتم هدف از اجرای آن، شناسایی اختلالات اضطرابی در کودکان ۵ تا ۶ سال است. اما اینکه چرا سن ۵ تا ۶ سال در اجرای این طرح مدنظر قرار گرفته شده است؛ باید بگویم که روان شناسان کودک معتقدند این سن به عنوان سن طلایی برای تشخیص و درمان اختلالات پایه روانی کودک شناخته میشود. شناسایی و درمان اختلالات اضطرابی در این سن از چه نظر دارای اهمیت است؟ برای کودکی که دچار اختلال اضطرابی شده، این اختلال میتواند منجر به افت تحصیلی، افت مهارتهای اجتماعی با همسالان، گوشهگیری، انزوا و یا سایر اختلالات رفتاری اضطرابی شود. همچنین اگر در مورد کودکی که دچار اضطرابهای پایه است، درمان به موقع صورت نگیرد، این اختلالات میتواند در بزرگسالی فرد را مستعد اختلالات جدی همچون افسردگیهای حاد و مزمن کرده و یا در عملکرد فرد را در سطوح مختلف فردی، خانوادگی و اجتماعی تحت تاثیر قرار دهد. آیا بررسیهایی در خصوص میزان بروز اختلالات اضطرابی در جامعه هدف صورت گرفته است؟ اگر صورت گرفته وضعیت کشور و استان ما در این زمینه چگونه است؟ بر اساس مطالعات جهانی پیشبینی میشود ۱۰ درصد کودکان دچار اختلالات اضطرابی باشند. اما تحلیلهای آماری انجام شده طی غربالگریهای انجام شده در سالهای گذشته نشان میدهد حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد کودکان به طور میانگین دچار اختلالات اضطرابی و یا مشکوک به اختلالات اضطرابی بودهاند که وارد پروسه درمان شدند. چه عواملی میتواند منجر به بروز اختلالات اضطرابی در کودکان شود؟ تغییرات در شیوههای جدید فرزندپروری، آسیبهای ناشی از فضای مجازی، فقر اقتصادی و فقر فرهنگی و فاصله گرفتن از شیوه زندگی سنتی و حرکت به سمت زندگی مدرن ازجمله عواملی هستند که میتوانند در بروز این اختلالات نقش داشته باشد. البته ناگفته نماند که بروز اختلالات اضطرابی معمولا چند عاملی است؛ یعنی چند عامل در کنار هم میتوانند زمینهساز بروز این اختلالات شوند. از اینرو وقتی اختلالی بررسی میشود تنها یک عامل مورد بررسی قرار نمیگیرد، بلکه عمدتا مجموعهای از عوامل مورد ارزیابی قرار میگیرد. بروز این اختلالات بیشتر در کدام مناطق دیده میشود؟ معمولا در مناطق حاشیهنشین و منفصل شهری درصد اختلالات بالاتر بوده و همچنین مدل اختلالات با مدل اختلالات بروز یافته در جمعیت شهری متفاوت است. کودکان در این گروه سنی به طور طبیعی دارای چه ویژگیهایی هستند و آیا بروز اختلالات اضطرابی با علایمی همراه است که خانوادهها بتوانند با مشاهده این علایم به وجود این اختلالات در فرزند خود مشکوک شوند؟ کودکان ۵ تا ۶ ساله؛ کودکانی خلاق هستند؛ علاوه بر آن احساس مالکیت در آنها خیلی قوی شکل گرفته است. احساس استقلالطلبی یکی از ویژگیهای این گروه سنی است، معمولا کودکان در این گروه سنی در بحثهای رقابتی میتوانند با گروه همسالان خود رقابت کنند، دامنه هیجانات این گروه قوی است و به لحاظ ارتباطگیری با گروههای سنی بالاتر میتوانند راحتتر این کار را انجام دهند و اما در پاسخ به قسمت دوم سوالتان باید عرض کنم که اختلالات اضطرابی، طیف وسیعی از رفتارها را ممکن است شامل شود؛ از جمله اینکه با بروز اختلالات اضطرابی عملکرد عادی کودک بهطور واضح تغییر میکند، این اختلال ممکن است افت عملکرد اجتماعی و یا افت عملکرد تحصیلی کودک را نیز به دنبال داشته باشد و همچنین در ارتباط کودک با افراد در اطرافش نیز تغییراتی ممکن است ایجاد کند. بروز انزوا و گوشهگیری در رفتارهای کودک و یا گاهی رفتارهای پرخاشگرانه میتواند نشاندهندهی اختلال اضطرابی باشد. در مجموع باید گفت در بررسی بروز اختلال اضطرابی در کودکان باید طیف وسیعی از رفتارها مورد توجه قرار گیرد؛ اما به طور کلی هر رفتاری که با رفتار طبیعی کودک ۵ تا ۶ سال فاصله داشته باشد بایستی ما را به بروز اختلال اضطرابی در کودکان مشکوک کند. نحوه شرکت کودکان در این طرح چگونه است؟ به عبارتی اگر خانوادهای تمایل داشته باشد فرزندش در این طرح از نظر بروز اختلال اضطرابی مورد بررسی قرار گیرد، باید چه کار کند؟ قبل از شیوع کرونا، جمعیتی از این گروه سنی در مهاد کودک مورد ارزیابی قرار میگرفت، ولی در دو سال اخیر به دلیل کاهش شدید جمعیت کودکان در مهدها، از طریق سازمان بهزیستی سایتی راهاندازی شده که با ورود به این سایت از سوی والدین، ضمن دریافت اطلاعاتی از کودک، پرسشنامه الکترونیکی در اختیار والدین قرار میگیرد، والدین بایستی به این پرسشنامه جواب بدهند. این خدمت در مراکز مثبت زندگی ارایه میشود و والدین میتوانند با مراجعه به این مراکز نسبت به تکمیل پرسشنامه اقدام کنند ولی اگر به هر دلیلی خانوادهها منعی برای حضور در این مراکز داشته باشند، میتوانند از طریق سایت الکترونیکی وارد سامانه شده و پرسشنامه را تکمیل کنند. در این پرسشنامه، سوالات تخصصی در خصوص شناخت روحی و روانی کودک عنوان میشود که باید توسط والدین به آن جواب داده شود. در مرحله نهایی؛ بعد از اتمام پرسشنامه و تایید نهایی، اطلاعات این پرسشنامه در اختیار درمانگران ما قرار گرفته و بر اساس پرسشنامه تکمیل شده ارزیابیهای لازم از نظر اختلالات اضطرابی کودک انجام میشود. در صورتی که کودک مشکوک به اختلال اضطرابی شناخته شود با خانواده وی تماس گرفته و از آنها دعوت میشود برای پیگیری وضعیت کودک خود در مراکز ما حضور یابند. در جلسه اول که بیشتر جنبه توجیهی دارد با حضور خانواده و همکاران ما اقدامات لازم برای تشخیص دقیق وضعیت کودک از نظر بروز اختلال اضطرابی صورت میگیرد و در صورت تشخیص قطعی اختلال، کودک به مراکز مشاوره تخصصی ارجاع میشود. امسال چه تعداد از کودکان استان را برای اجرای این طرح مدنظر دارید؟ تاکنون چند نفر برای اجرای این طرح شرکت کردهاند؟ بر اساس برنامهریزی سازمان بهزیستی، جمعیتی که امسال تصمیم داریم در استان پوشش دهیم، دو هزار نفر از کودکان ۵ تا ۶ سال استان هستند است ولی در عین حال به دلیل اینکه این طرح در قالب سامانه اجرا میشود، والدین تمامی کودکان در این گروه سنی میتوانند با مراجعه به سایت https://moshavereh.behzisti.ir/ با وارد کردن اطلاعات فرزند خود و تکمیل پرسشنامه از سلامت کودک خود مطلع شوند. اجرای این طرح چقدر میتواند در پیشگیری از بروز اختلالات اضطرابی موثر باشد؟ به نظرم اجرای این طرح اتفاق خوبی است چرا که با شناسایی کودکان و با حمایت مالی سازمان راه برای درمان بازمیشود و این امر در نهایت جنبه پیشگیری از بروز اختلالات بیشتر را در بزرگسالی نیز میتواند برای فرد به همراه داشته باشد. از سه تا گاهی ده جلسه تیم مداخلات کودک، فرد را تحت مداخلات خود قرار داده و سعی میشود تا حمایتها و کمکهای همه جانبه انجام شود تا کودک به درمان ثابتی دست یافته از این جهت جای خوشحالی دارد. ناگفته نماند؛ اکثر مراکز ما هم روانشناسان دوره دیدهای دارند که ما از وجود آنها استفاده میکنیم و همچنین مددکارانی که در مراکز مثبت زندگی فعال هستند در اجرای این طرح، از ظرفیت این مددکاران استفاده میشود. اجرای این طرح از چه زمانی آغاز شده و تا چه مدتی ادامه خواهد داشت؟ از اول سال این طرح شروع و تا پایان آذر ماه اجرا خواهد شد، برای اینکه باید اطلاعات جمعبندی و بر روی آنها تحلیل صورت گیرد. در مرحله بعد اطلاعات جمعآوری شده به سازمان ارسال و تجمیع میشود. تاکنون چند نفر در سطح استان وارد سامانه غربالگری اضطراب شدهاند؟ تا الان هزار و ۲۰۰ کودک وارد سامانه و از طریق والدین پرسشنامه تکمیل شده است که همکاران ما در حال تحلیل اطلاعات درج شده در پرسشنامهها هستند. چه توصیهای به خانوادهها دارید؟ با توجه به ساختار زندگیهای نوین و از سویی وضعیتی که به دلیل شیوع کرونا در جامعه حاکم شده، نیاز است به سلامت روانی و روحی خود و کودکان مان توجه بیشتری داشته باشیم. ولی متاسفانه گاهی این اختلالات روانی نادیده گرفته میشود که همین امر منجر به بروز اختلال عملکرد فرد در بزرگسالی میشود. طی دو سال اخیر، شیوع کرونا و تاثیر غالب آن بر زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی، دامنه اختلالات روانشناختی هم مضاعف شده و این مساله قطعا در کودکان ما بیشتر شده است که نیاز است بیش از پیش به سلامت روانی و روحی کودکان خود توجه داشته باشیم.
مرضیه قنبری ـ یکی از مقولات مهم در حوزه سلامت جامعه، سلامت روحی و روانی افراد است که گاهی ممکن است توجه جدی به آن نشود
کد خبر 46487
نظر شما